آنچه بايد درباره بيماري ويروس كروناي جديد (كوويد-۱۹) بدانيد

در دسامبر ۲۰۱۹ مقامات چيني پخش شدن ويروسي ميان مردم خود را به جهان اعلام كردند. در طي ماه هاي بعد، اين ويروس به ساير كشور ها گسترش پيدا كرد و تعداد موارد ابتلا هر چند روز، دو برابر مي­شد.

كرونا ويروس سندروم حاد تنفسيِ ۲ هست كه عامل بيماري كوويد ۱۹ هست كه به صورت عاميانه، كرونا گفته مي­شود. وقتي يك نفر به اين ويروس آلوده مي­شود دقيقاً چه اتفاقي مي­افتد و چه كاري بايد انجام دهد؟

يك ويروس عملاً فقط پوسته­اي حول مواد ژنتيكي و چند پروتئين است و سخت است كه بشود آن را زنده در نظر گرفت! ويروس فقط با ورود به يك سلول مي­تواند تكثير شود. كرونا مي­تواند از طريق سطوح پخش شود ولي هنوز هم كه هنوز است مشخص نيست كه چقدر مي­تواند روي سطوح زنده بماند.

راه اصلي سرايت آن از طريق ريز قطرات تنفسي است. وقتي كه افراد سرفه مي­كنند، يا وقتي كه شما با فردي كه بيمار است تماس داشته باشيد و بعد دستتان را به صورتتان و يا چشم و بيني تان بماليد، ويروس سفر خود را از اينجا آغاز مي­كند و بعد به اعماق بدن وارد مي­شود.

مقصد آن مي­تواند روده ها، طهال و يا ريه ها باشد. جايي كه شديد ترين اثرات را مي­تواند بگذارد. حتي فقط چند عدد ويروس كرونا مي­تواند شرايط خيلي خطرناكي را رقم بزند.

ريه ها از ميليارد ها سلول اِپيتِليال پوشيده شدند. اين سلول هاي مرزي در بدن شما هستند كه اندام ها و مخاط شما را پوشش مي­دهند كه احتمال آلوده شدن آنها خيلي بالاست. كرونا به گيرندة خاصي در غشاي قرباني هاي خودش متصل مي­شود تا از اين طريق مواد ژنتيكي خود را تزريق كند. و سلول هم بي خبر از اينكه چه اتفاقي دارد مي­افتد دستورالعمل هاي جديد را پياده مي­كند كه خيلي هم ساده هستند. كپي و ساخت مجدد!

سلول پر مي­شود از كپي هاي بيشتر و بيشتري از ويروس تا به نقطه بحراني مي­رسد و دستور نهايي را دريافت مي­كند. خود تخريبي! سلول به نوعي حل مي­شود و ذرات كروناي جديد كه آماده حمله به سلول هاي بيشتري هستند را آزاد مي­كند.

تعداد سلول هاي آلوده شده به شدت افزايش پيدا مي­كند. بعد از حدود ۱۰ روز، ميليون ها سلول بدن آلوده شدند و ميليارد ها ويروس، ريه ها اشغال كردند. ويروس هنوز آسيب زيادي وارد نكرده است. ولي كرونا الان مي­خواهد هيولايي را به جانتان بندازد. سيستم ايمني خودتان را!

سيستم ايمني اگر چه وظيفه محافظت از شما را دارد ولي مي­تواند خيلي هم برايتان خطرناك باشد. به همين خاطر نياز به نظارت دقيق دارد. با هجوم سيستم ايمني به ريه ها، براي مبارزه با ويروس، كرونا تعدادي از آنها را آلوده مي­كند و باعث سردرگمي آنها مي­شود. سلول ها گوش و چشم ندارند آنها غالباً از طريق پروتئين هاي اطلاعاتي كوچكي به نام سايتوكين ها ارتباط بر قرار مي­كنند. تقريباً همة واكنش هاي مهم ايمني توسط آنها كنترل مي­شود.

كرونا باعث مي­شود كه سلول هاي ايمني آلوده شده، بيش از حد واكنش نشان دهند و دست به قتل عام بزنند. به بيان ديگر، كرونا سيستم ايمني را به يك جنون جنگي مي­اندازد كه باعث مي­شود بيشتر از آنچه كه بايد سرباز بفرستد كه همين عامل اتلاف منابع و آسيب است.

دو نوع سلول به طور خاص آشوب به پا مي­كنند. اول نوتروفيل ها كه تخصص خيلي خاصي در كشتن چيز ها از جمله سلول هاي خود ما دارند! وقتي هزاران نوتروفيل ها وارد مي­شوند شروع به پمپ كردن آنزيم ها به بيرون مي­كنند و همان قدر كه از دشمنان را مي­كشند از دوستان خودشان هم مي­كشند!

نوع ديگري از سلول ها كه دچار جنون جنگي مي­شوند سلول هاي تي هستند كه معمولاً به سلول هاي آلوده دستور خودكشي برنامه ريزي شده مي­دهند و چون در وضعيت گيجي هستند به سلول هاي سالم هم دستور خودكشي مي­دهند. هر چه قدر سلول هاي ايمني بيشتري مي­رسند، آسيب بيشتري هم وارد مي­كنند و بافت سالم بيشتري از ريه را تخريب مي­كنند.

امكان دارد كه آسيب دائمي و غير قابل برگشتي به ريه به صورت ناتواني مادام العمر وارد شود. در اكثر موارد سيستم ايمني كم كم كنترل اوضاع را به دست مي­گيرد. سلول هاي آلوده را مي­كشد. ويروس هايي كه در تلاش براي آلوده كردن سلول هاي جديد هستند را متوقف و ميدان جنگ را تميز مي­كند. و ريكاوري شروع مي­شود.

اكثريت غالب افراد مبتلا شده به كرونا با علائم نسبتاً ملايمي آن را پشت سر مي­گذارند اما موارد زيادي هم شديد و حتي وخيم مي­شوند. درصد آن اصلاً مشخص نيست. چون همة موارد كرونا تشخيص داده نشدند ولي راحت مي­شود گفت بسيار بالا تر از درصد مربوط به آنفلانزا است.

در موارد حاد تر ميليون ها سلول اِپيتِليال مي­ميرند. و با مرگ آنها لاية محافظتي ريه از بين مي­رود. در نتيجه آلووُل ها، كيسه هاي هواي كوچكي كه تنفس از طريق آنها صورت       مي­گيرد، مي­توانند توسط باكتري هايي آلوده شوند كه در حالت عادي مشكل بزرگي ايجاد نمي­كردند.

بيماران دچار عفونت ريه مي­شوند. تنفس سخت و يا حتي بي نتيجه مي­شود. و بيمارن براي زنده ماندن به دستگاه تنفس مصنوعي نياز پيدا مي­كنند. در اين هنگام سيستم ايمني چند هفته با تمام توان جنگيده و ميليون ها ضد ويروس ساخته است. اما با هزاران باكتري كه به سرعت در حال تكثير هستند مغلوب مي­شود.

آنها وارد خون شدند و بدن را تحت سلطه خودشان مي­گيرند. وقتي اين اتفاق بيافتد مرگ بسيار محتمل است. كرونا ويروس اغلب با آنفلانزا مقايسه مي­شود. اما در واقعيت بسيار خطرناك تر است. اگر چه سخت مي­شود نرخ دقيق كشندگي را در همه گيري تعيين كرد، اما با قطعيت مي­دانيم كه سرايت آن خيلي بالاست و سرعت پخش آن بيشتر از آنفلانزا است.

دو آينده را براي همه گيري مثل كرونا متصور هستيم. كند و سريع. اينكه كدام آينده رخ دهد بستگي به واكنش همة ما در روز هاي آغازين شيوع دارد. يك همه گيري سريع وحشتناك است و جان بسياري را مي­گيرد.

اما همه گيري كند در كتاب هاي تاريخ به ياد نخواهد ماند. بدترين سناريوي ممكن براي يك همه گيري سريع، با نرخ بالاي ابتلا شروع مي­شود. چون هيچ اقدامي براي كند كردن آن انجام نمي­شود. چرا اين حالت خيلي بد است؟

در يك همه گيري سريع، افراد زيادي به طور همزمان بيمار مي­شوند. اگر اين عدد زيادي بزرگ شود، نظام بهداشت و درمان توانايي پاسخ گويي را از دست مي­دهند. منابع كافي مثل پرسنل پزشكي يا تجهيزاتي مثل دستگاه تنفس براي كمك به همه وجود ندارد.

افراد بدون اينكه درماني دريافت كنند مي­ميرند. و به طور همزمان با مريض شدن كاركنان بيشتري از نظام بهداشت و درمان، ظرفيت سيستم حتي كمتر هم مي­شود. اگر اين حالت اتفاق بيافتد آن وقت تصميمات وحشتناكي در مورد اينكه كه كسي زنده بماند و چه كسي نه، بايد گرفته شود… در اين سناريو تعداد كشته ها به شدت بالا مي­رود.

براي جلوگيري از وقوع اين حالت دنيا يعني همة ما بايد تمام آنچه كه مي­توانيم براي تبديل اين همه گيري به حالت كند، انجام دهيم. همه گيري با پلاسخ هاي درست مي­تواند كند شود به خصوص در فاز ابتدايي. طوري كه هر كسي كه بيمار شد بتواند درمان دريافت كند و به آنجايي نرسد كه بيمارستان ها ظرفيتشان تكميل شود.

چون واكسني براي كرونا نداريم. بايد رفتار اجتماعي مان را مهندسي كنيم كه به صورت يك واكسن اجتماعي عمل كند و اين به معناي دو رفتار آلوده نشدن و آلوده نكردن ديگران است.

با اينكه ساده به نظر مي­آيد ولي بهترين كاري كه مي­توانيد انجام دهيد شستن دستانتان است. ويروس كرونا توسط يك لايه چربي احاطه شده است. صابون اين لايه را مي­شكند و ويروس توانايي آلوده كردن را از دست مي­دهد. همچنين با ليز كردن دستانتان و با حركت مكانيكي شستن، ويروس ها دور انداخته مي­شوند.

براي انجام صحيح آن، طوري دستانتان را بشوييد كه انگار يك فلفل خيلي تند را بريده ايد و الان مي­خواهيد لنز چشمي تان را بگذاريد.

مورد بعدي فاصله گذاري اجتماعي است كه خوب واقعاً تجربه خوبي نيست. اما شما بايد از بغل كردن و دست دادن امتناع كنيد. اگر مي­توانيد براي محافظت از آنهايي كه كارشان براي جامعه لازم است، از دكتر ها گرفته تا صندوق دار ها يا افسران پليس، در خانه بمانيد.

شما به همه آنها وابسته هستيد. و سلامت آنها هم به شما وابسته است. در مقياس بزرگتر قرنطينه است كه مي­تواند معاني مختلفي داشته باشد. از محدوديت هاي سفر گرفته تا دستور هاي مستقيم ماندن در خانه.

در واقع قرنطينه تجربه جالبي نيست و قطعا هم خيلي خسته كننده و سخت است. اما براي ما و به خصوص محققاني كه دارند روي دارو و واكسن كار مي­كنند، زمان حياتي اي را مي­خرد.

بنابراين اگر تحت قرنطينه قرار گرفتيد، بايد دليل آن را درك كنيد. و به آن احترام بگذاريد. هيچ كدام از اين كار ها راحت نيستند. ولي اگر از ديد بزرگتري نگاه كنيم، هزينه خيلي كوچكي براي پرداختن است.

پاسخ اين سوال كه اِپيدِمي ها چطور تمام مي­شوند بستگي به اين دارد كه چطور شروع مي­شوند. اگر سريع و با شيب تندي شروع شوند، پايان خيلي بدي دارند. اگر كند و با شيب نه چندان تندي شروع شوند، پايان قابل قبول تري دارند. و در اين روز و زمان، انتخاب در دستان ماست. اميدوارم اين مطلب مورد استفاده شما قرار بگيرد. و خواهشمنديم آن را با كساني كه سلامتي شان برايتان مهم است به اشتراك بگذاريد.

 

نرگس فولادلو